بسیاری از افراد تصور می‌کنند زوال عقل (دمانس) فقط نتیجه بالا رفتن سن است. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد سلامت قلب ارتباط مستقیم با سلامت مغز دارد. اگر قلب دچار مشکل شود، خطر ابتلا به کاهش حافظه، اختلال تمرکز و حتی آلزایمر افزایش می‌یابد.
بر اساس گزارش انجمن قلب آمریکا، میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دچار بیماری‌های قلبی هستند و بسیاری حتی نمی‌دانند که مشکل دارند. این بیماری‌ها نه تنها قلب را ضعیف می‌کنند، بلکه می‌توانند به مرور زمان باعث کاهش توانایی‌های ذهنی شوند.
بیماری های قلبی پنهان و تاثیر آن‌ها بر حافظه
تحقیقات نشان می‌دهد سه بیماری قلبی در بزرگسالان بیشترین ارتباط را با کاهش عملکرد شناختی و زوال عقل دارند:
- نارسایی قلبی (Heart Failure)
- فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation)
- بیماری عروق کرونر یا گرفتگی رگ‌های قلب (Coronary Heart Disease)
این بیماری‌ها می‌توانند جریان خون به مغز را کاهش دهند، التهاب ایجاد کنند و حتی موجب سکته‌های کوچک و خاموش شوند. همه این عوامل در طول زمان باعث ضعف حافظه و مشکلات ذهنی می‌شوند.
فیبریلاسیون دهلیزی؛ قاتل خاموش
فیبریلاسیون دهلیزی یا AF یکی از شایع‌ترین بیماری‌های قلبی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. در این بیماری، ضربان قلب نامنظم و تند می‌شود.
علائم فیبریلاسیون دهلیزی
- تپش قلب شدید یا غیرعادی
- تنگی نفس
- خستگی زودرس
- سرگیجه
- گاهی هیچ علامتی ندارد!
افرادی که AF دارند ۳۹ درصد بیشتر از افراد سالم در معرض ابتلا به مشکلات شناختی و زوال عقل هستند. دلیل اصلی آن این است که ضربان نامنظم قلب باعث می‌شود خون کافی به مغز نرسد و این کمبود، به مرور سلول‌های مغزی را ضعیف می‌کند.
نارسایی قلبی و تاثیر آن بر مغز
نارسایی قلبی زمانی رخ می‌دهد که قلب نتواند به اندازه کافی خون را پمپاژ کند. تحقیقات نشان داده‌اند نیمی از مبتلایان به نارسایی قلبی درجاتی از اختلال حافظه، مشکلات زبانی یا کاهش توانایی تصمیم‌گیری دارند.
این مشکل به دلایل زیر رخ می‌دهد:
- کاهش جریان خون به مغز
- التهاب طولانی‌مدت در بدن
- سکته‌های ریز و خاموش
بیماری عروق کرونر و خطر زوال عقل
وقتی رگ‌های قلب گرفته شوند (بیماری کرونر)، خون‌رسانی به مغز نیز کاهش می‌یابد. کسانی که دچار حمله قلبی شده‌اند، در سال‌های بعد افت شدیدتری در حافظه و توانایی ذهنی تجربه می‌کنند. همچنین رسوب کلسیم در رگ‌ها با افزایش خطر دمانس ارتباط مستقیم دارد.
عوامل مشترک قلب و مغز
جالب است بدانید بسیاری از بیماری‌های قلبی و زوال عقل، عوامل خطر مشترک دارند:
- فشار خون بالا
- دیابت نوع ۲
- چاقی
- سیگار کشیدن
- بی‌تحرکی
- مشکلات خواب
این یعنی با مدیریت این عوامل می‌توان هم از قلب محافظت کرد و هم از مغز.
چگونه از قلب و مغز خود محافظت کنیم؟
خوشبختانه بخش بزرگی از موارد زوال عقل قابل پیشگیری هستند. بر اساس تحقیقات، ۴۰ درصد موارد دمانس با تغییر سبک زندگی کاهش می‌یابد.
توصیه‌های کاربردی:
- فعالیت بدنی منظم؛ پیاده‌روی روزانه حتی ۲۰ دقیقه
- تغذیه سالم؛ استفاده از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و ماهی
- کنترل فشار خون و قند خون
- ترک سیگار و کاهش مصرف الکل
- خواب کافی و باکیفیت
- فعالیت‌های ذهنی مثل مطالعه، حل جدول و بازی‌های فکری
- مدیریت استرس با روش‌هایی مثل مدیتیشن، دعا یا نفس‌عمیق
نگاه علمی: ارتباط التهاب و آلزایمر
پژوهش‌ها نشان می‌دهند التهاب بدن که در بیماری‌های قلبی وجود دارد، می‌تواند سد خونی-مغزی را ضعیف کند و به مغز آسیب برساند. همین فرآیند در بیماری آلزایمر هم دیده می‌شود. به همین دلیل، حفظ سلامت قلب در واقع محافظت از مغز است.
دارو یا سبک زندگی؟
اگرچه داروهایی مثل داروهای کنترل فشار خون می‌توانند به کاهش مشکلات شناختی خفیف کمک کنند، اما بهترین روش همچنان پیشگیری با سبک زندگی سالم است. همان‌طور که متخصصان می‌گویند:
«پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.»
نتیجه‌گیری
زوال عقل یک بیماری ترسناک است، اما همیشه اجتناب‌ناپذیر نیست. حفظ سلامت قلب بهترین سرمایه‌گذاری برای آینده مغز است. هرچه زودتر به فکر پیشگیری باشیم، شانس بیشتری داریم که در سال‌های سالمندی از حافظه‌ای قوی و زندگی مستقل لذت ببریم.