همه ما می‌دانیم که خواب نقش مهمی در سلامتی بدن و آرامش ذهن دارد. اما یک پژوهش تازه نشان می‌دهد که خوابیدن بیش از حد معمول، به‌ویژه در سالمندان، می‌تواند نشانه‌ای اولیه از بیماری‌های خطرناکی مانند آلزایمر، بیماری‌های قلبی و حتی دیابت باشد.
از سوی دیگر، کم‌خوابی هم به همان اندازه می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. پس پرسش مهم اینجاست: چقدر خوابیدن برای ما سالم است؟
خواب زیاد و طولانی، زنگ خطری برای آلزایمر است؟
در این مقاله قصد داریم نتایج این پژوهش علمی را با زبانی ساده بررسی کنیم و ببینیم چرا خواب طولانی یا کوتاه می‌تواند به سلامتی آسیب بزند، چه ارتباطی با آلزایمر دارد و سالمندان چگونه می‌توانند الگوی خواب خود را بهبود دهند.
خواب مناسب یعنی چند ساعت؟
طبق تحقیقات دانشگاه وارویک (Warwick University) در انگلیس، بهترین میزان خواب برای بزرگسالان و سالمندان حدود ۷ ساعت در شبانه‌روز است.
- کسانی که حدود ۷ ساعت می‌خوابند، کمترین مشکلات جسمی و ذهنی را تجربه می‌کنند.
- کسانی که کمتر از ۷ ساعت می‌خوابند، بیشتر دچار افسردگی، خستگی، مشکلات استخوانی و عضلانی می‌شوند.
- کسانی که بیشتر از ۷ ساعت می‌خوابند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آلزایمر، بیماری قلبی و دیابت قرار دارند.
چرا خواب زیاد می‌تواند نشانه بیماری باشد؟
شاید با خود بگویید: مگر خواب بیشتر باعث استراحت و سلامتی نمی‌شود؟ پاسخ دانشمندان این است که خواب بیش از اندازه، اغلب نتیجه وجود یک بیماری پنهان است، نه علت اصلی آن.
به بیان ساده، وقتی مغز یا بدن شما دچار مشکل می‌شود، نیاز به خواب بیشتر پیدا می‌کنید. درست مانند زمانی که سرماخورده‌ایم و بدن برای مقابله با ویروس ما را خواب‌آلودتر می‌کند.
ارتباط با آلزایمر
پژوهش‌های گذشته نشان داده‌اند که خوابیدن بیش از ۹ ساعت در شب می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه آلزایمر باشد.
حالا دانشمندان دانشگاه وارویک هشدار می‌دهند که حتی خواب بیشتر از ۷ ساعت به صورت منظم هم می‌تواند نشانه شروع مشکلات شناختی در مغز باشد.
چرا کم خوابی هم خطرناک است؟
اگر بیش از حد بخوابید مشکل‌ساز است، اما خواب کم هم دست‌کمی ندارد. پژوهشگران متوجه شدند کسانی که کمتر از ۷ ساعت در شب می‌خوابند:
- بیشتر دچار افسردگی و خلق پایین می‌شوند.
- به مرور دچار ضعف عضلانی و پوکی استخوان خواهند شد.
- مغز آنها کوچکتر می‌شود، به‌خصوص در بخش‌هایی که مربوط به احساسات است.
- بیشتر احساس خستگی و بی‌انرژی بودن دارند.
چرا مغز در خواب کوتاه کوچک می‌شود؟
دانشمندان با اسکن مغزی متوجه شدند افرادی که خواب کمی دارند، بخش‌هایی از مغزشان که با احساسات و روحیه ارتباط دارد، کوچکتر به نظر می‌رسد.
این تغییر می‌تواند توضیح دهد که چرا افراد کم‌خواب بیشتر دچار افسردگی، اضطراب و بی‌حوصلگی می‌شوند.
خواب و سلامت قلب و دیابت
پژوهشگران همچنین دریافتند:
- خواب زیاد می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
- خواب بیش از حد با بالا رفتن احتمال دیابت نوع دو همراه است.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که خواب نه‌تنها برای ذهن بلکه برای قلب و متابولیسم بدن هم حیاتی است.
پیام اصلی پژوهش
به گفته پروفسور «جیان‌فنگ فنگ» از دانشگاه وارویک:
«این تحقیق نگاه ما به ارتباط خواب و سلامتی را تغییر می‌دهد. خواب بیش از حد می‌تواند علامتی هشداردهنده از بیماری‌های پنهان باشد، نه یک عادت بی‌خطر.»
هدف نهایی دانشمندان این است که یک الگوی کامل از سلامت خواب در طول زندگی انسان‌ها ایجاد کنند تا بتوانند بیماری‌ها را زودتر تشخیص دهند و سریع‌تر درمان کنند.
توصیه‌های کاربردی برای سالمندان
۱. ساعت خواب منظم داشته باشید
سعی کنید هر شب در یک ساعت مشخص بخوابید و هر روز در زمان مشابه بیدار شوید. این کار به تنظیم ساعت زیستی بدن کمک می‌کند.
۲. از چرت‌های طولانی روزانه پرهیز کنید
چرت کوتاه (۲۰ تا ۳۰ دقیقه) مفید است، اما خواب طولانی در روز می‌تواند الگوی شبانه را به هم بزند.
۳. محیط خواب را آرام و خنک نگه دارید
اتاق خواب بهتر است تاریک، خنک و بدون سر و صدا باشد. استفاده از روتین آرامش‌بخش مثل خواندن کتاب یا گوش دادن به موسیقی ملایم هم کمک می‌کند.
۴. فعالیت بدنی منظم داشته باشید
پیاده‌روی سبک یا ورزش‌های ملایم برای سالمندان نه‌تنها کیفیت خواب را بالا می‌برد بلکه به سلامت قلب و استخوان‌ها نیز کمک می‌کند.
۵. به نشانه‌ها توجه کنید
اگر احساس می‌کنید بیش از حد معمول می‌خوابید یا برعکس، دچار بی‌خوابی مزمن هستید، حتماً با پزشک مشورت کنید.
جمع‌بندی
خواب یکی از اساسی‌ترین نیازهای بدن انسان است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که نه کم‌خوابی و نه پرخوابی هیچ‌کدام سالم نیستند. بهترین میزان خواب، حدود ۷ ساعت در شبانه‌روز است.
برای سالمندان، خواب بیش از حد می‌تواند نشانه‌ای هشداردهنده از آلزایمر یا بیماری‌های قلبی باشد، در حالی که کم‌خوابی هم خطر افسردگی، ضعف عضلانی و مشکلات استخوانی را بالا می‌برد.
به همین دلیل توصیه می‌شود سالمندان به الگوی خواب خود توجه ویژه‌ای داشته باشند و در صورت بروز تغییرات غیرعادی، حتماً به پزشک مراجعه کنند.