با افزایش سن، توجه به تغییرات رفتاری و ذهنی اهمیت زیادی دارد، به‌ویژه اگر این تغییرات مربوط به حافظه یا رفتار باشند. یکی از بیماری‌هایی که ممکن است در سال‌های میانسالی و سالمندی ظاهر شود، زوال عقل است؛ بیماری‌ای که مغز را درگیر می‌کند و می‌تواند زندگی فرد و خانواده را تحت تأثیر قرار دهد.
آمار نگران‌کننده درباره زوال عقل
بر اساس گزارش‌های جدید، در بریتانیا نزدیک به ۹۰۰ هزار نفر با زوال عقل زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود این عدد تا سال ۲۰۴۰ به ۱.۶ میلیون نفر برسد. این یعنی تقریبا از هر دو نفر، یک نفر ممکن است مستقیماً یا غیرمستقیم با زوال عقل درگیر شود؛ چه خود فرد بیمار باشد، چه مراقب عزیزش.
به همین دلیل، شناسایی زودهنگام نشانه‌ها بسیار حیاتی است.
زوال عقل چیست؟
زوال عقل (دمانس) گروهی از بیماری‌هاست که روی حافظه، تفکر، احساسات و رفتار تاثیر می‌گذارد. شایع‌ترین نوع آن آلزایمر است. این بیماری معمولاً به‌آرامی پیشرفت می‌کند و علائم اولیه آن ممکن است سال‌ها نادیده گرفته شود.
۴ نشانه اولیه زوال عقل که نباید نادیده بگیرید
تغییر در احساسات و خلق‌وخو
اگر فرد سالمندی را می‌شناسید که ناگهان:
- غمگین یا افسرده شده،
- از جمع دوری می‌کند یا نگران دیدن افراد جدید است،
- یا دیگر شوخ‌طبع نیست و زود عصبانی می‌شود،
ممکن است این‌ها نشانه‌های اولیه زوال عقل باشند. مخصوصاً در نوعی از این بیماری به‌نام زوال عقل فرونتوتمپورال، این تغییرات رفتاری بسیار رایج هستند.
تغییرات حرکتی یا راه رفتن ناپایدار
قبل از اینکه حافظه دچار اختلال شود، برخی افراد ممکن است:
- در راه رفتن تعادل نداشته باشند،
- در هماهنگی حرکات مشکل داشته باشند،
- یا بدنشان سفت و خشک به‌نظر برسد.
این تغییرات می‌توانند از نشانه‌های اولیه برخی از انواع زوال عقل باشند.
اختلالات بینایی یا دیدن چیزهای غیرواقعی
در برخی افراد، زوال عقل با مشکلات بینایی آغاز می‌شود:
- ممکن است اشخاص یا اشیائی را ببینند که وجود ندارند (توهم)،
- در قضاوت عمق یا تشخیص اشکال مشکل داشته باشند (مثل افتادن از پله یا اشتباه گرفتن وسایل)،
- یا نتوانند فاصله‌ها را درست تشخیص دهند.
این علائم در نوعی زوال عقل به نام زوال عقل با اجسام لویی (DLB) یا نوع خاصی از آلزایمر به نام آتروفی قشری پشتی (PCA) بیشتر دیده می‌شود.
مشکلات در صحبت‌کردن یا ارتباط برقرار کردن
ممکن است فرد:
- در پیدا کردن واژه‌ها مشکل داشته باشد،
- وسط جمله کلمه یادش برود یا جمله‌اش ناتمام بماند،
- نتواند به‌درستی بخواند یا بنویسد.
این وضعیت ممکن است نشانه بیماری آفیازیا باشد که در زوال عقل، مخصوصاً در فرونتوتمپورال دمانس دیده می‌شود.
چرا تشخیص زودهنگام مهم است؟
تشخیص سریع زوال عقل می‌تواند:
- درمان را زودتر آغاز کند،
- جلوی پیشرفت سریع بیماری را بگیرد،
- کیفیت زندگی بیمار و خانواده‌اش را بهبود بخشد.
در صورتی که هر یک از این نشانه‌ها را در خود یا یکی از عزیزان‌تان مشاهده کردید، با پزشک مشورت کنید یا به کلینیک حافظه مراجعه نمایید.
جمع‌بندی
🔹 زوال عقل ممکن است با علائمی پنهان آغاز شود؛ مانند ناراحتی روحی، اختلال در راه رفتن، مشکلات بینایی یا سختی در حرف زدن.
🔹 این نشانه‌ها را جدی بگیرید، مخصوصاً اگر در یک سالمند به‌طور ناگهانی یا بدون علت خاصی بروز کرده‌اند.
🔹 تشخیص زودهنگام می‌تواند گامی مهم در جلوگیری از پیشرفت بیماری باشد.