خانه موزه سیمین دانشور و جلال آلاحمد، نشانی از عشق، اندیشه و خاطره در قلب تهران است. این خانه، نه فقط مسکن دو نویسنده بزرگ معاصر ایران، بلکه محلی شده است برای ثبت یادگارها، دستنوشتهها و خاطره هایی که در میان دیوارهایش زندگی کردهاند.
سیمین دانشور دربارهی ساختِ این خانه چنین نوشته:
«وقتی فکر میکنم که تو داری برای استقرار خودمان تلاش میکنی و خانه میسازی، هم دلم میگیرد و هم دلم از لذت آب میشود… خانهای که تو میسازی هر خشتش با عشق روی خشت دیگر گذاشته میشود … »
این جملهها نه صرفاً زیبا که سرشار از احساساند؛ احساسِ امید، تلاش و پشتکاری که جلال برای ساخت خانهای برای خود و همسرش متحمل شد.
در بدو ورود به خانه، مجسمههایی از سیمین و جلال مقابلِ چشمان شما ظاهر میشوند، گویی میزباناند، آماده برای سفر در دنیای خاطرهها. در گوشهگوشهی خانه، وسایل شخصی، عکسها، کتابها و دستنوشتهها به نمایش گذاشته شدهاند تا بیننده پی ببرد که این مکان، صرفاً یک بنای قدیمی نیست بلکه خانهای همیشه زنده است.
موقعیت، آدرس و معرفی کلی
خانه موزهی سیمین و جلال در محله دزاشیب و در کوچهی بنبست «ارض»، کوچه رهبری، کوچه پسندیده، پلاک ۱ واقع است.
این خانه پیشتر بهصورت خصوصی بوده؛ اما پس از فوت جلال (۱۳۴۸) و سپس سیمین (۱۳۹۰)، این خانه کمکم به اثر فرهنگی تبدیل شد. در سال ۱۳۹۳ شهرداری تهران این خانه را خریداری کرد و پس از مرمت و بازسازی، در ۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (روز تولد سیمین دانشور) بهعنوان موزه افتتاح شد.
برخی منابع معماری خانه را مربوط به دوره پهلوی دوم دانستهاند.
تاریخچه و داستان ساخت خانه سیمین و جلال
آنچه دربارهی ساخت این خانه به چشم میخورد، روایت تلاش، عشق و تحملِ سختی است:
- در فاصله سالهای ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۲، زمانی که سیمین برای ادامه تحصیل به آمریکا رفته بود، جلال آل احمد پروژهی ساخت خانه را آغاز کرد.
- او بعد از تغییرات متعدد و مشورت با معماران، نقشه خانه را اجرا کرد و خود نیز در ساخت آن دخالت مستقیم داشت.
- هزینه ساخت خانه ابتدا حدود ۵ هزار تومان برآورد شده بود و جلال قسمتی از مبلغ را به قرض پرداخت کرده بود.
- مساحت عرصه ملک حدود ۴۲۰ متر مربع و زیربنای خانه تقریباً ۲۵۰ متر مربع است و خانه دو طبقه دارد.
- طراحی طوری بود که امکان گسترش خانه در آینده فراهم باشد. پنجرههای بزرگ، نورگیرهای مناسب و استفاده از مصالح آجر و پوشش شیروانی از ویژگیهای معماری خانهاند.
- جلال تلاش کرده تا جزئیاتی مانند تأمین آب گرم، طراحی آشپزخانه همجوار حمام و گنجههای هوشمند برای ذخیرهسازی را نیز لحاظ کند.
در طی زمان، این خانه تبدیل شد به محلی برای گردهمایی اهالی ادبیات، کانون نویسندگان و مهمانان فرهنگی؛ کسانی چون احمد شاملو، نیما یوشیج، طالقانی و امام موسی صدر به آن رفتوآمد داشتند.
پس از فوت سیمین و جلال، خانه با چالشهای حقوقی مالکیت مواجه بود، ولی در نهایت تبدیل به موزه شد.
بخش های بازدیدی خانه
بازدیدکننده میتواند از بخشهای مختلف خانه دیدن کند و با فضای زندگی شخصی این زوج آشنا شود:
- زیربنای خانه: حدود ۲۲۰ متر مربع
- عرصه ملک: حدود ۴۲۰ متر مربع
- بخشهای خانه شامل: آشپزخانه، کتابخانه، اتاق نشیمن عمومی در طبقه همکف و اتاق خصوصی در طبقه دوم
- پنجرههای بزرگ و نورگیر: طراحی بهگونهای که نور طبیعی به نحو مطلوبی وارد فضا شود.
- وسایل و یادگاریها: لوازم شخصی، دستنوشتهها، کتابها، عکسها و خاطراتی از زندگی روزمرهی سیمین و جلال در خانه نگهداری شدهاند.
- مجسمه مومی: مجسمههایی از سیمین و جلال در موقعیتهای نمادین در بخشهایی از خانه نصب شدهاند تا حس حضور آنها را در فضا افزایش دهند.
این خانه موزه، با حفظ چیدمان و وسایل اصلی، سعی دارد حس واقعی زندگی آن دوره را منتقل کند.
ساعت بازدید و نکات دسترسی
- ساعت بازدید: همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۵ عصر
- برخی منابع میگویند روزهای شنبه موزه تعطیل است، پس پیش از مراجعه بهتر است وضعیت را بررسی کنید.
- شماره تماس: ۰۲۱۲۲۷۰۵۹۶۹
- آدرس کامل: تجریش، دزاشیب، خیابان شهید رمضانی، کوچه رهبری، کوچه پسندیده، بنبست ارض، پلاک یک
- نزدیکترین ایستگاه مترو: ایستگاه تجریش، سپس تاکسی یا پیادهروی به سمت دزاشیب و کوچهٔ ارض
- در مسیر: کوچههای بنبست و کوچههای کوچک، رعایت علامتها و راهنمای محلی الزامی است.
علت نامگذاری و مفهوم خانه
خانه بهخاطر اینکه سیمین دانشور، در دوران تحصیل در آمریکا، جلال خشت به خشت آن را ساخت، در ادبیات و گفتهها به «خانهای با عشق» شهرت یافته است.
شاید مهمترین نکته در نامگذاری این خانه، همان عشقی است که در ساخت آن نهفته بود؛ عشقی که باعث شد در سختیها و مشکلات مالی نیز ساخت آن ادامه یابد.
چرا بازدید از این خانه برای سالمندان مناسب است؟
- دسترسی راحت: قرار گرفتن در تهران و نزدیکی به مترو تجریش باعث میشود بدون سفر طولانی بتوان به این موزه رسید.
- فضای آرام و صمیمی: خانه کوچک است؛ بازدید معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد (برخی منابع ذکر کردهاند بین نیمساعت تا یک ساعت).
- مسیر قابل پیمودن با قدم آهسته: بخشهای داخلی موزه نزدیک به هماند و پیادهرویهای بلند ندارد.
- فرصت استراحت در فضای باغی و بخش بیرونی: حیاط خانه و باغچهاش امکان نشستن و لذت بردن از طبیعت را فراهم میکند.
- همراهی با خاطرات ادبی و فرهنگی: برای کسانی که علاقهمند به ادبیات، تاریخ یا زندگی نویسندگاناند، این خانه فرصتی طلایی است.
نکاتی برای یک بازدید خاطرهانگیز
- صبح زود یا در اواخر عصر بروید، وقتی نور ملایم بهترین جلوه را دارد.
- کفش راحت بپوشید و برای راه رفتن سبک آماده باشید.
- با راهنما یا بروشور موزه حرکت کنید تا از همه بخشها دیدن کنید.
- در کادری دوربین یا موبایل، عکس بگیرید؛ اتاقها و پنجرهها نور خوبی دارند.
- اگر علاقه دارید، نامه یا قطعهای از یکی از آثار سیمین یا جلال همراه ببرید؛ انرژی ادبی خانه شاید الهامبخش لحظهای شود.
- به یاد داشته باشید که ظرفیت بازدید محدود است، پس در روزهای شلوغ ممکن است نیاز به زمان بیشتری باشد.
جمعبندی
خانه موزه سیمین و جلال نقطهای است که هم تاریخ را زنده نگه میدارد، هم عشق و هنر را. این خانه نه فقط یک موزه، بلکه فرهنگی پویاست، جایی که میشود در آن آرام نشست، به خاطرهها گوش سپرد و با قدم زدن در اتاقهایی که روزی محل نوشتن شاهکارها بودند، بخشی از آن زندگی را تجربه کرد.
اگر روزی گذرتان به دزاشیب تهران افتاد، پیشنهاد میکنم وقت بگذارید و به دیدار این خانه کوچکِ بزرگ بروید؛ خانهای که با عشق بنا شد و حالا روایتگرِ عشق، فرهنگ و ادب ماست.