ها سرمایههای ارزشمند ما در هر سنی هستند، اما در دوران سالمندی اهمیت آنها چند برابر میشود. شاید فکر کنیم اگر روزی چند بار مسواک بزنیم و نخ دندان بکشیم، دیگر مشکلی برای دندانها پیش نمیآید. اما حقیقت این است که سلامت دهان و دندان فقط با مسواک زدن تأمین نمیشود؛ رژیم غذایی نقش بسیار مهمتری از آنچه تصور میکنیم دارد.
بسیاری از خوراکیها میتوانند به آرامی و بدون اینکه متوجه شویم، مینای دندان را تضعیف کنند و باعث پوسیدگی شوند. در مقابل، بعضی غذاها مثل یک پزشک طبیعی عمل کرده و به تقویت دندانها کمک میکنند.
در این مقاله کامل و کاربردی، به زبان ساده همه چیز را درباره غذاهای مضر و مفید برای دندانها خواهید خواند؛ مخصوصاً اگر سالمند هستید یا بهدنبال حفظ دندانها برای سالهای آینده میباشید.
چرا رژیم غذایی برای دندان ها مهم است؟
دندانها دائماً در تماس با مواد غذایی هستند. هر بار که خوردن چیزی را شروع میکنیم:
- اسیدها روی مینای دندان اثر میگذارند
- باکتریهای دهان از قندها تغذیه کرده و اسید تولید میکنند
- برخی خوراکیها در لای دندان گیر میکنند و زمینه پوسیدگی ایجاد میشود
- بعضی غذاها خشکی دهان ایجاد کرده و بزاق را کاهش میدهند
بزاق مثل محافظ طبیعی دندانهاست. وقتی دهان خشک باشد، پوسیدگی سریعتر رخ میدهد.
بخش اول: خوراکیهایی که باید کمتر مصرف کنید (خوراکیهای مضر برای دندانها)
در ادامه مواد غذایی را بررسی میکنیم که اگر زیاد مصرف شوند، آسیب جدی به مینای دندان وارد میکنند.
۱. مرکبات و آبمیوه های ترش
لیموی تازه، گریپفروت، پرتقال و آبمیوههای ترش، از نظر ویتامینها واقعا مفید هستند، اما بسیار اسیدی میباشند. اسید موجود در این میوهها به مرور زمان:
- مینای دندان را فرسایش میدهد
- حساسیت دندانی ایجاد میکند
- زمینه پوسیدگی را افزایش میدهد
نکته مهم:
بعد از خوردن مرکبات تا 30 دقیقه مسواک نزنید، زیرا مینای دندان نرم شده و آسیبپذیر است. فقط دهان خود را با آب بشویید.
۲. آبنبات ها و شیرینی های چسبنده
انواع آبنباتهای نرم و ژلهای، خرمای شکلاتی، آلوچه و لواشک:
- بین دندانها گیر میکنند
- باکتریها با خوردن قند آنها اسید تولید میکنند
- پوسیدگی به سرعت تشکیل میشود
این خوراکیها برای سالمندان که دندان یا لثه حساستر دارند، بسیار خطرناکتر است.
۳. آب نبات های سفت
شاید فکر کنید آبنبات سخت در دندان گیر نمیکند، اما خطر بزرگتری دارد:
- مدت زیادی در دهان میماند
- معمولاً با اسید سیتریک طعمدار میشود
- میتواند باعث لبپر شدن یا ترک دندان شود
۴. خیارشور و ترشی ها
آیا میدانستید خوردن فقط یک قلم خیارشور در روز احتمال ساییدگی دندان را تا ۸۵٪ افزایش میدهد؟
ترشیها بهخاطر سرکه بسیار اسیدی هستند و باید فقط گاهی مصرف شوند.
۵. نوشابه (حتی بدون قند)
نوشابه چه رژیمی باشد چه معمولی، برای دندانها مضر است:
- حاوی اسید سیتریک و فسفریک
- تضعیف شدید مینای دندان
- افزایش پوسیدگی
نکته:
اگر نوشابه مصرف میکنید، همراه غذا بنوشید نه بهتنهایی؛ غذا اسید را تا حدی خنثی میکند.
۶. نوشیدنی های انرژی زا و ورزشی
ردبول، نوشیدنیهای ورزشی و ویتامینواتر:
- قند بسیار بالا
- اسید زیاد
- خشککردن دهان
این نوشیدنیها یکی از اصلیترین دلایل پوسیدگی در سالمندان هستند.
۷. بیسکوییت و کراکرها
کراکر و بیسکوییتها:
- از کربوهیدراتهای تصفیهشده تشکیل شدهاند
- در دهان به سرعت تبدیل به قند میشوند
- بین دندان گیر میکنند
اگر مصرف میکنید، بعدش حتما نخ دندان فراموش نشود.
۸. قهوه
قهوه دندانها را به مرور قهوهای و تیره میکند. حتی قویتر از سیگار میتواند ایجاد لکه کند.
۹. چای سیاه
چای سیاه بهدلیل تانن زیاد بیشتر از قهوه موجب لک دار شدن دندان میشود. اگر دوست دارید چای بخورید، نوع سبز یا سفید انتخاب بهتری است.
۱۰. میوه های خشک
کشمش، توت خشک و انجیر خشک:
- قند بسیار بالا
- بافت چسبنده
- گیرکردن در دندان
این خوراکیها تصور میشود سالم هستند، اما برای دندان مناسب نیستند.
۱۱. آبمیوه ها
آبمیوههای صنعتی و حتی آبمیوه تازه خانگی:
- قند بالا
- اسید بالا
- تخریبکننده مینای دندان
بهجای آبمیوه، میوه کامل مصرف کنید.
۱۲. سس گوجه فرنگی
گوجه مفید است اما سس آن اسیدی است و روی سطح دندانها مینشیند و باعث فرسایش میشود.
۱۳. سرکه سیب
سرکه سیب نوشیدنی محبوبی است، اما:
- مینای دندان را شدیداً تحلیل میدهد
اگر استفاده میکنید، همیشه رقیق شده و بعد از آن دهان با آب شسته شود.
۱۴. چیپس و اسنک ها
چیپس:
- در لثه گیر میکند
- طعمدهندههای قندی دارد
- سطح لثه را میخراشد
۱۵. الکل
الکل علاوه بر قند زیاد باعث:
- خشک شدن دهان
- کاهش بزاق
- افزایش پوسیدگی
میشود.
بخش دوم: خوراکیهای مفید برای دندان های سالمندان
حالا میرسیم به خوراکیهایی که مثل پزشک دندان طبیعی عمل میکنند.
۱. آب
آب بهترین دوست سلامت دهان است:
- دهان را شستشو میدهد
- باکتری و قند را پاک میکند
- دارای فلوراید طبیعی است
سالمندان باید روزانه حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشند.
۲. لبنیات
شیر، ماست و پنیر:
- سرشار از کلسیم
- حاوی کازئین که مینای دندان را تقویت میکند
- اسید دهان را خنثی میکنند
پنیر بعد غذا فوقالعاده است.
۳. غذاهای پرفیبر
کرفس، اسفناج، کاهو، گندم کامل:
- مثل مسواک طبیعی عمل میکنند
- به تمیز شدن دندان کمک میکنند
- تولید بزاق را افزایش میدهند
۴. توت فرنگی
توتفرنگی دارای اسید مالیک است که:
- به سفید شدن دندان کمک میکند
- لکهها را کاهش میدهد
یک ماسک دندانی طبیعی هم میتوان ساخت (توتفرنگی + مقدار کمی جوش شیرین).
۵. سبزیجات برگ سبز
اسفناج، کلم، برگ چغندر:
- تمیزکننده طبیعی
- سرشار از مواد معدنی
- تقویتکننده لثه
۶. هویج و کرفس
سبزیجات ترد:
- سطح دندانها را تمیز میکنند
- باعث ترشح بزاق میشوند
۷. سیب و گلابی
سیب و گلابی:
- اسید دهان را خنثی میکنند
- بافت ترد آنها سطح دندان را تمیز میکند
۸. مغزها (آجیل)
بادام، بادام هندی و برزیلی:
- غنی از فسفر
- سرشار از کلسیم
- کاهشدهنده باکتریها
۹. ماهی های چرب
مثل سالمون، ساردین و قزلآلا:
- سرشار از فسفر
- بازساز مینای دندان
۱۰. کرنبری و کشمش
برخلاف سایر میوه های خشک، کشمش و کرنبری:
- حاوی اُلئانولیک اسید هستند
- جلوی رشد باکتری های دهان را میگیرند
۱۱. سیب زمینی شیرین
حاوی مقدار زیاد ویتامین A:
- تقویت بافتهای لثه
- حفظ سلامت غشاهای دهانی
۱۲. پیاز و سیر
خام آنها فواید بیشتری دارد:
- ضدباکتری قوی
- جلوگیری از بیماری لثه و پوسیدگی
۱۳. غلات کامل
نان جو، برنج قهوهای، گندم کامل:
- کمقند
- تحریککننده بزاق
- کاهش دهنده خطر پوسیدگی
۱۴. قارچ شیتاکه
دارای مادهای به نام لنتینان:
- جلوگیری از رشد باکتریها
- محافظت از لثهها
جمعبندی
سلامت دندان فقط به مسواک زدن وابسته نیست؛ آنچه میخوریم میتواند:
- دندانها را سالم و قوی نگه دارد
یا - به آرامی باعث پوسیدگی، حساسیت و درد شود.
با انتخاب درست غذای روزانه، سالمندان میتوانند تا سالهای طولانی بدون درد و مشکلات دهان و دندان زندگی کنند.