در شرق تهران، در منطقه تهرانپارس، نقطهای تاریخی وجود دارد که شاید بسیاری از مردم تهرانی هم آن را نادیده گرفتهاند: عمارت ارباب هرمز. این عمارت قدیمی، با معماری زیبا و داستانی غنی، امروزه میزبان موزه گرافیک ایران است و همچنان چراغی روشن از هنر و تاریخ در دل منطقهای پرجمعیت به شمار میآید.
در این مقاله با زبان ساده همراه میشویم تا در کنار هم تاریخ، معماری، بخشهای مهم، راهنمای بازدید و نکات کاربردی این عمارت را بشناسیم، مخصوص کسانی که دوست دارند بدون عجله و با لذت از یادگارهای شهر دیدن کنند.
عمارت ارباب هرمز کجاست؟
عمارت ارباب هرمز در منطقه شرق تهران، در محله تهرانپارس واقع شده است. آدرس دقیق آن عبارت است از:
بزرگراه شهید بابایی، خیابان استخر، بلوار استقلال، خیابان توحید، محوطه شمالی پارک پلیس (تهرانپارس)
در واقع، این عمارت در دل پارک پلیس تهرانپارس جای گرفته و فضای اطراف آن مملو از درختان، مسیرهای پیاده و هوای آرام است.
تاریخچه و مالک بنای عمارت
اگر بخواهیم به ریشههای عمارت ارباب هرمز نگاه کنیم، داستانی از تدبیر، نیکوکاری و معماری در میان باغها و محلههای شرق تهران ظهور میکند:
- بنای عمارت ارباب هرمز به دوره قاجار بازمیگردد و یکی از معدود عمارتهایی است که در منطقه شرق تهران از آن دوران باقی مانده است.
- ارباب هرمز یا هرمز آرش، مالک و خیر برجستهای بود. او در منطقه تهرانپارس فعالیت داشت و املاکی مانند مجیدآباد را توسعه داد.
- در زمانهای بعدی، عمارت دچار تغییرات و آسیبهایی شد، تا اینکه در سالهای اخیر با مرمت قابل توجهی بازسازی شد.
- عمارت در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
معماری و ویژگیهای بنای عمارت
یکی از جذابیتهای عمارت ارباب هرمز، سبک معماریاش است؛ تلفیقی از سنتی ایرانی و عناصر غربی:
- مساحت فعلی عمارت تقریباً ۹۰۰ متر مربع در دو طبقه به همراه یک زیرزمین کوچک است.
- باغ اطراف آن، در گذشته بسیار وسیعتر بوده، اما امروزه حدود ۴۲ هزار متر مربع از آن باقی مانده است.
- در طراحی بنا ستونبندی، ایوانها، پنجرههای بزرگ و گچبریهای ظریف به چشم میآید که جلوهای زیبا به عمارت بخشیده است.
- بنا در مراحل مختلفی دستخوش تغییرات شده است، ولی در مرمتهای جدید تلاش شده است عناصر تاریخی حفظ شوند.
کاربری فعلی: موزه گرافیک ایران
امروزه عمارت ارباب هرمز به موزه گرافیک ایران تبدیل شده است:
- هدف این موزه حفظ، پژوهش و نمایش میراث طراحی گرافیک ایران است.
- این موزه یکی از اولین موزههای تخصصی طراحی گرافیک در ایران و آسیا به شمار میرود.
- مجموعه موزه شامل پوسترها، آرتورکها، کاتالوگها، تصاویر طراحی گرافیک قدیمی و معاصر است که سیر تحول این هنر را به نمایش میگذارند.
- موزه همچنین گاهی میزبان نمایشگاههای دورهای در زمینه هنرهای تجسمی و گرافیک
ساعات بازدید و نکات کاربردی
برای بازدید بهتر، این نکات را در خاطر داشته باشید:
- بازدید از موزه گرافیک ایران و عمارت ارباب هرمز از روزهای یکشنبه تا پنجشنبه در نیمه اول سال از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۸ و در نیمه دوم سال از ساعت ۹ تا ۱۷ امکانپذیر است.
- برای بازدید از عمارت، بهتر است قبل از رفتن از وضعیت باز بودن و بلیت مطمئن شوید.
راهنمای دسترسی و مسیر رفتن
چند راه برای رسیدن به عمارت ارباب هرمز وجود دارد:
- اگر با مترو حرکت میکنید، میتوانید به ایستگاه تهرانپارس برسید و سپس با تاکسی یا اتوبوس محلی به پارک پلیس بروید.
- اگر با خودرو شخصی هستید، از بزرگراه شهید بابایی یا بزرگراه باقری شمال استفاده کنید، سپس وارد بلوار استقلال و خیابان استخر شوید تا به محوطه پارک پلیس برسید.
- منطقه در طرح ترافیک نیست و امکان توقف خودرو در پارک پلیس فراهم است.
تجربه بازدید برای سالمندان
برای کسانی که به آرامی حرکت میکنند، بازدید از عمارت ارباب هرمز میتواند تجربه خوبی باشد:
- مسیرهای پارک پلیس عموماً هموار و مناسب پیادهروی است.
- فاصله بین محوطه بیرونی و بنا زیاد نیست؛ بنابراین فشار کمتری بر توان فیزیکی وارد میشود.
- در باغ اطراف میتوان زیر درختان نشستن و استراحت کرد.
- بازدید در روزهای خلوتتر (روزهای وسط هفته یا صبحها) پیشنهاد میشود تا با جمعیت زیاد مواجه نشوید.
- کفش راحت بپوشید و ترجیحاً همراه داشتن یک عصا یا تکیهگاه کمکی اگر نیاز دارید، مفید است.
- اگر علاقهمند به عکاسی هستید، نور صبحگاهی و عصرگاهی نماهای زیبایی عرضه میکنند.
بهترین زمان برای دیدن عمارت ارباب هرمز
- فصل بهار با شکوفهها، نسیم ملایم و سبزی باغ، یکی از بهترین اوقات بازدید است.
- پاییز نیز با رنگهای نارنجی، زرد و برگهای افتاده، فضایی شاعرانه ایجاد میکند.
- تابستان ممکن است گرما کمی آزاردهنده باشد، بهخصوص در ساعات میانی.
- زمستان هم امکان دیدن فضای داخلی وجود دارد، اما هوای بیرونی سرد است.
چرا عمارت ارباب هرمز ارزش دیدن دارد؟
۱. تنها عمارت قاجاری در شرق تهران
در میان اکثر آثار تاریخی که در مرکز یا شمال شهر هستند، عمارت ارباب هرمز یکی از معدود بناهای قاجاری است که در منطقه شرق تهران باقی مانده است.
۲. تلفیق هنر و معماری سنتی و مدرن
سبک معماری عمارت ترکیبی از سنتی و غربی است که علم معماری و ذوق هنری صاحب آن را نشان میدهد.
۳. موزهای با موضوع ویژه
موزه گرافیک ایران یکی از کمیابترین موزههای تخصصی در ایران است که به تاریخ طراحی گرافیک پرداخته است.
۴. قرارگیری در پارکی زیبا
وجود باغ و فضای سبز دور و اطراف عمارت امکان تفریح، قدمزنی و آرامش همراه با بازدید را فراهم میآورد.
۵. آموزش و فرهنگ
برای علاقهمندان به هنر، گرافیک، تاریخ و معماری، این مکان فرصت خوبی است برای آشنایی عمیقتر با هنر گرافیک ایرانی.
جمعبندی
اگر دنبال تجربهای متفاوت در تهران هستید، پیشنهاد میکنم بازدید از عمارت ارباب هرمز را در فهرستتان قرار دهید. این عمارت نه تنها یادبودی از معماری قاجار در شرق تهران است، بلکه موزهای پویا برای هنر گرافیک شده است.
با بازدید از آن، میتوانی:
- در باغ اطراف قدم بزنی
- معماری قدیمی را لمس کنی
- در موزه، آثار گرافیک را ببینی
- گوشهای بنشینی، چای یا نوشیدنی میل کنی
- عکسهایی به یادگار بگیری